Zawiłości geodezyjne: Rozumienie procedury przyjęcia granic przy podziale nieruchomości

Pytanie geodety:

Prośba o wyjaśnienie, kiedy przeprowadzamy przyjęcie granic nieruchomości bez ustalania granic działek ewidencyjnych.

W dyskusji z innym geodetą stwierdzono, że jeśli mamy urządzoną księgę wieczystą, to mamy ustalony stan prawny nieruchomości i nie ma potrzeby ustalania granic działek ewidencyjnych.  

Zasady przyjęcia granic do podziału nieruchomości

Przepisy prawa:

  1. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 lipca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. 2023 poz. 1752) PGiK.
  1. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. 2023 poz. 344 z późniejszymi zmianami) UGN.
  1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości (Dz.U. 2004 nr 268 poz. 2663) RPN.
  1. Obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 12 lipca 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rozwoju w sprawie standardów technicznych wykonywania geodezyjnych pomiarów sytuacyjnych i wysokościowych oraz opracowywania i przekazywania wyników tych pomiarów do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego (Dz.U. 2022 poz. 1670) SG.
  1. Obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 29 stycznia 2024 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz.U. 2024 poz. 219) EGiB.
  1. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 grudnia 2022 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. 2023 poz. 146) UKWH.

Czynności geodety:

Zgodnie z § 6 ust. 1 RPN:

„Do opracowania mapy z projektem podziału nieruchomości ................ przyjęcie granic nieruchomości podlegającej podziałowi następuje w wyniku badania":

  1. Księgi wieczystej nieruchomości podlegającej podziałowi oraz innych dokumentów określających stan prawny nieruchomości.
  1. Danych wykazanych w katastrze nieruchomości.

Analiza treści przepisu wskazuje, że procedura „przyjmowania granic" z RPN nie może być postrzegana jako zastępcza forma umożliwiającą ustalenie granic zewnętrznych nieruchomości podlegającej podziałowi. Czynność ta ogranicza się jedynie do badania stanu prawnego nieruchomości i uzgodnienia zapisów ujawnionych w księdze wieczystej z danymi wykazanymi w ewidencji gruntów i budynków. W przypadku niezgodności tych zapisów przyjmuje się zasadę nadrzędności danych ujawnionych w księdze wieczystej nad danymi wykazanymi w ewidencji gruntów i budynków (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych).  

Należy podkreślić, że dla procedury podziałowej zasada nadrzędności danych wieczystoksięgowych jest właściwa jedynie w odniesieniu do zapisów stanowiących podstawę ustalenia stanu prawnego dzielonej nieruchomości (art. 1 UKWH). W zakresie oznaczenia przedmiotu podziału (dział I-0 księgi wieczystej) i obowiązuje zasada wyrażona w art. 27 UKWH, zgodnie z którą w razie niezgodności tych zapisów dokonuje się sprostowania oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej na podstawie danych z ewidencji gruntów i budynków.

Regulacja dająca geodecie prawo spisania protokołu przyjęcia granic do podziału bez udziału właścicieli sąsiadujących nieruchomości jest możliwa, gdy można ustalić stan prawny na podstawie danych, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 1 RPN. Jest to czynność techniczna, która nie może być postrzegana jako forma ustalenia granic własności. Stroną w postępowaniu podziałowym jest właściciel nieruchomości, a nie właściciele sąsiednich nieruchomości, dlatego decyzja o podziale, o której mowa w art. 96 UGN, nie może stanowić podstawy zatwierdzenia granic zewnętrznych dzielonej nieruchomości.

W sytuacji, gdy stanu prawnego nie można ustalić na podstawie danych, o których mowa w § 6 ust. 1 pkt 1 RPN, granice do podziału przyjmuje się na podstawie danych wykazanych w ewidencji gruntów i budynków. W takim przypadku geodeta jest zobowiązany zawiadomić o czynnościach przyjęcia granic wszystkich właścicieli sąsiadujących nieruchomości i spisać protokół, który powinien zawierać informacje określone w § 7 RPN.

Gdy granice do podziału są przyjmowane na podstawie danych z ewidencji gruntów, czynność ta powinna polegać na „wskazaniu lub okazaniu” na gruncie właścicielom sąsiednich nieruchomości przebiegu granic wykazanego na mapie ewidencyjnej i opisaniu ich w protokole wraz z wykazem dokumentów stanowiących podstawę wpisu w ewidencji gruntów (operaty techniczne). Protokół przyjęcia granic nieruchomości do podziału podpisują osoby obecne na gruncie.

Procedura przyjęcia granic do podziału nie nakłada na geodetę obowiązków takich jak wznawianie znaków granicznych lub wyznaczanie punktów granicznych (art. 39 PGiK) czy ustalanie przebiegu granic w trybie rozgraniczeniowym. Geodeta jest zobowiązany jedynie do przedstawienia zainteresowanym stronom dokumentów archiwalnych stanowiących podstawę przyjęcia granic i sporządzenia na tej podstawie protokołu przyjęcia granic.

Na podstawie § 6 ust. 1 pkt 1 RPN przyjęcie granic do podziału nieruchomości następuje w wyniku badania danych wykazanych w ewidencji gruntów i budynków a nie ich fizycznego wyznaczania na gruncie.  

Jeżeli dane stanowiące podstawę przyjęcia granic do podziału nieruchomości nie spełniają obowiązujących standardów technicznych w zakresie ich numerycznego opisu, o których mowa w § 16 pkt. 1 SG  przyjęcie granic do podziału powinno być poprzedzone:

  1. Wznowieniem zatartych znaków granicznych lub wyznaczeniem punktów granicznych ujawnionych w ewidencji gruntów i budynków. Czynność ta powinna być realizowana na zasadach określonych w art. 39 PGiK i zakończyć się spisaniem protokołu,
  1. Ustalenie granic na zasadach określonych w § 33,33a  EGiB i spisanie protokołu,
  1. Ustalenie granic na zasadach określonych w § 33a  EGiB,
  1. Ustalenie granic (rozgraniczenie) na zasadach określonych w rozdziale 6 PGiK, jeśli zainteresowani złożą odpowiedni wniosek.

Pomiar ustalonych punktów granicznych umożliwia nadanie każdemu punktowi odpowiednich atrybutów i współrzędnych geodezyjnych co pozwali na obliczenie powierzchni nowych działek gruntu i sporządzenie mapy z projektem podziału nieruchomości. Dokumentacja techniczna powinna być sporządzona w sposób zgodny z standardami geodezyjnymi dotyczącymi aktualizacji danych ewidencyjnych  o których mowa w rozporządzeniu w sprawie ewidencji gruntów i budynków i standardów geodezyjnych.

Należy podkreślić, że spisanie przez geodetę protokołu z czynności wznowienia znaków granicznych, wyznaczenia punktów granicznych, rozgraniczenia nieruchomości, ustalenia przebiegu granic w trybie ewidencji gruntów i budynków nie zwalnia z obowiązku sporządzenia odrębnego protokołu przyjęcia granic, o którym mowa w § 7 RPN. Protokół ten jest wymaganym załącznikiem do wniosku o podział nieruchomości.

W tym miejscu pragnę podkreślić, że  Geodezyjna Izba Gospodarcza organizuje wiele szkoleń z różnych dziedzin geodezyjnych. Zapraszamy na te szkolenia, które mogą pomóc w rozwiązaniu podobnych problemów.